BERITA DAN ARTIKEL

 1. Téks Warta

 

RBS MIARA BUDAYA SUNDA

Sangkan budaya Sunda dipiwanoh, dipicinta, sarta dimekarkeun dumasar cara tur kamampuhna séwang-séwangan.

 

Saban taun mahasiswa Jurusan Pendidikan Bahasa Sunda UPI ngayakeun kagiatan Riksa Budaya Sunda (RBS). Taun ieu, éta kagiatan RBS téh dilaksanakeun tanggal 21-23 Pébruari 2017 di Gedung FPBS Kampus UPI.

Adad Mulyadi, salaku Pupuhu Panata Calagara, netélakeun yén kagiatan RBS téh minangka kagiatan pikeun ngasah kamampuh aprésiasi seni budaya Sunda ngaliwatan pasanggiri, “Dina ieu kagiatan (RBS, réd.), mahasiswa Jurusan Pendidikan Pendidikan Bahasa Sunda (JPBD) seja ilubiung dina miara seni katut budaya Sunda kalawan jembar. Malah mandar tetep dipiwanoh, dipicinta, sarta dimekarkeun dumasar cara tur kamampuhna séwang-séwangan. Ulah nepi ka jati kasilih ku junti.”

Adad Mulyadi gé nyebutkeun, materi dina RBS téh ngawengku pasanggiri ngadongéng, maca sajak, kamahéran kana aksara Sunda, tembang rancag, maca warta, cerdas cermat, jeung nulis karya nonfiksi. Iwal ti pasanggiri nulis karya nonfiksi, pasanggiri nu séjén mah diancokeun pikeun para siswa tingkat SMP jeung SMA.

Pupuhu JPBD FPBS UPI, Dr. H. Usép Kuswari, M.Pd. nyebutkeun, dina sajarahna éta kagiatan pasanggiri téh mémang diajangkeun pikeun parasiswa tingkat SMA. Demi nu jadi udaganana, lian ti pikeun ngawanohkeun jeung numuwuhkeun rasa cinta katut kareueus kana basa jeung seni Sunda, ogé minangka promosi lembaga jurusan (JPBD FPBS UPI) pikeun siswa SMA sangkan katarik ka Program Studi Pendidikan Bahasa Sunda.

“Kagiatan RBS diancokeun kanggo ngirut siswa SMA, supados mibanda karep lebet ka Jurusan Pendidikan Bahasa Sunda. Alhamdulillah, seueur ogé mahasiswa nu lebet ka JPBD UPI téh, marga lantaranana nya tina kagiatan RBS,” ceuk Dr. H. Usép Kuswari, M.Pd.

Tina kagiatan RBS, katangén pisan parasiswa anu makalangan téh réréana siswa anu mémang deukeut tur deuheus kana budaya Sunda. Déna, salasaurang patandang dina Pasanggiri Tembang Rarancagan nyebutkeun, cenah sapopoé di imah maké basa Sunda, tur mikaresep pisan kana seni Sunda.

“Kaleresan pun biang téh panembang Cianjuran, janten di rorompok sadidinten tos biasa deui nganggo basa Sunda,” ceuk Déna nu ogé siswa di SMAN 10 Bandung.

 

Dicutat tur diropéa tina Manglé, Édisi Maret Minggu II 2017.

 

2. Pedaran Warta

Warta asalna tina basa Sansekerta, viritta, hartina béja atawa iber ngeunaan hiji kajadian. Dina basa Indonésia disebutna berita. Ari Sumber warta téh bisa tina laporan, bisa ogé tina sawangan kana hiji kajadian anu eukeur atawa enggeus lumangsung.

Cindekna, warta téh laporan informasi tina peristiwa atawa kajadian anu sipatna penting, ngirut, jeung anyar (aktual) pikeun masarakat réa, dipublikasikeun dina kalawarta (media massa), sarta faktual dumasar kana kanyataan (fakta). Ari jalma anu sok nulis warta disebutna wartawan atawa jurnalis.

Dina nepikeun warta, bisa ku lisan sakumaha anu sok ditepikeun dina radio jeung televisi. Bisa ku tulisan sakumaha anu kabaca dina media citak kayaning koran jeung majalah. Bisa ogé ku lisan jeung tulisan sakumaha anu katitén dina internét.

Sacara umum, kajadian anu ngandung ajén warta biasana ngandung hiji atawa sababaraha unsur ieu di handap:

a.        Waktu (timeliness). Waktu mangrupa ajén warta anu kawilang penting. Warta téh ayeuna, kajadian anu karék atawa keur lumangsung, tur mindeng mangrupa tuluyan tina poé ieu atawa poé saméméhna.

b.        Aya patalina atawa hubunganana jeung kahirupan balaréa (significance).

c.        Anéh (the unusual). Kajadian anu anéh bakal narik minat pamaca. Contona, mun aya anjing ngégél jalma, éta teu anéh, tapi lamun jalma ngégél anjing, éta anéh tur ngandung ajén warta.

d.       Konflik (conflik). Perang, rajapati, tawuran, sasaéngan dina widang politik, bisnis, olahraga mangrupa warta anu narik minat pamaca. Mun di lingkungan hidep aya anu tawuran antarsakola, éta bakal jadi kajadian anu ngandung ajén warta. Ceuk wartawan mah warta anu hadé téh nyaéta kajadian anu goréng.

e.        Kajadian anu deukeut jeung nu maca (proéimity).

f.         Hal-hal anu kasohor atawa geus dipikawanoh ku nu maca (prominence), upamana waé warta ngeunaan jalma, barang, atawa tempat. Aya nu nyebut: ngaran ngagelarkeun warta.

g.        Hal-hal anu matak nimbulkeun rasa simpati atawa matak ngahelas anu maca (human interest). Biasana nyaritakeun jalma biasa dina kaayaan luar biasa, atawa jelema “gedé” dina kaayaan biasa (walurat).

 

3. Struktur Warta

Saméméh prung nulis warta, urang kudu wanoh heula kana struktur warta. Struktur warta téh kabagi tilu bagian: Judul (headline), lead (bubuka, intro), jeung tubuh warta. Sangkan batur langsung katarik pikeun maca warta anu ditulis ku urang, usahakeun nyieun judul sing saalus-alusna. Hidep ogé osok langsung panasaran hayang maca eusina apan lamun maca judul warta anu hadé dina majalah atawa koran. Sabada nyieun judul (headline), dituluykeun kana nyieun paragraf bubuka (lead). Nyieun lead ogé kudu alus deuih, lantaran léad téh teu béda ti “étalaseu” toko. Mun urang nempo étalaseu toko anu bérés natana, anu kumplit barangna, apan sok kabetot hayang nyimpang. Tah, anu maca ogé kitu. Mun lead hiji warta alus, tangtu nu maca bakal terus kataji hayang maca nepi ka bérésna.

 

4. Padika Nulis Warta

Aya sawatara hal anu kudu diperhatikeun lamun urang nulis warta, nyaéta:

a.      Dina nyieun lead, gunakeun basa anu matak narik panitén jalma séjén. Nulis warta téh usahakeun sing kawas anu keur cacarita sacara langsung (ngobrol).

b.      Nyieun lead ulah panjang teuing, paling réa 30 kecap, atawa kira tilu jajar ketikan.

c.      Pisahkeun lead anu sakirana hésé dipikahartina jadi dua atawa tilu kalimah.

d.     Gunakeun kalimah parondok. Lamun kalimahna paranjang teuing, kadang-kadang matak bingung anu maca, nepi ka teu bisa maham eusi warta.

e.      Kecap-kecap anu digunakeun ogé kudu anu basajan. Usahakeun tulisan téh sing genaheun dibacana tur gampang kahartina. Ulah réa teuing ngagunakeun istilah-istilah asing anu sakirana matak teu dipikaharti ku nu maca.

f.       Usahakeun maké kecap-kecap pagawéan anu aktif, anu ngagambarkeun tindakan atawa gerakan.

g.      Lian ti kalimahna anu parondok, alinéana ogé ulah paranjang teuing. Lamun alinéana paranjang, kalan-kalan anu maca boga sangkaan yén éta tulisan téh hésé dibacana.

h.     Nulis warta téh kudu kawas ngalukis. Hartina, naon anu ditulis ku urang kudu mampuh ngahudang imajinasi anu maca.

 

5. Padika Maca Warta

Aya sawatara hal anu kudu diperhatikeun lamun urang maca warta, boh dina Radio atawa TV. Kahiji, kudu bisa maca naskah warta, lantaran ditulisna rada béda jeung tulisan séjén. Upamana waé dina naskah warta di luhur, aya lambang atawa simbul tulisan nu béda jeung tanda baca biasana. Aya hal anu katingalina bèda dina ngalarapkeun tanda baca antara nulis warta keur terbitkeuneun di surat kabar jeung warta bacakeuneun di media elektronik TV atawa radio, pangpangna dina tanda baca koma (,) jeung titik (.). Dina warta surat kabar citak saperti koran jeung majalah, tanda koma atawa titik tèh nya tanda koma jeung titik biasa baé. Tapi tanda baca dina warta bacakeuneun penyiar atawa juru warta media èlèktronik mah, koma tèh diciriran ku gurat condong hiji (/), titik ditandaan ku tanda gurat condong dua (//). Geura pèk tengetan deui dina warta Bandung TV di luhur sual unjuk rasa tèa.

Kadua, maca warta dina TV kudu alus peta jeung dangdanan. Geus puguh ari sora mah kudu halimpu, ngoncrang, jeung béntés. Matak sok aya kacapangan, nu maca warta dina TV mah cameraface. Sabalikna, ari maca warta dina radio mah cukup ku sora nu halimpu, ngoncrang, jeung béntés. Teu kudu cameraface ogé teu nanaon.

      Katilu, hal-hal anu patalina jeung téhnis biasana ditangtukeun ku unggal stasiun Tv atawa radio. Upamana waé cara diuk, merenahkeun alat-alat éléktronik kayaning mik, jsté. Tangtu wé méméh jadi pamaca warta, kudu aya latihan heula. Malah apan aya sakolana sacara husus.

 

6. Téks Artikel

 

Seureuh

Ku Ruhaliah

 

Nepi ka kiwari daun seureuh mindeng dipaké ubar kampung atawa tradisional, pangpangna di pakampungan anu jauh kénéh ka tempat prakték dokter. Lamun seureuh dipaké ubar, biasana sok dicampuran ku bahan-bahan séjénna, kayaning apu, uyah, gula beureum, jeruk nipis, jeung nu lian-lianna deui. Ku lantaran resépna asalna ti pakampungan, biasana ubar tradisional modél kieu téh sok disebut “ubar kampung”.

Urang Sunda geus ti baheula wawuh jeung seureuh (piper betle). Seureuh téh rupa-rupa jenisna, nyaéta seureuh jawa, rupana hideung sarta leuwih lada; seureuh nu rada beureum uratna, ngaranna tikuhur; jeung seureuh nu héjo uratna.

Seureuh téh tutuwuhan nu ngarambat, daunna sari lada, sok dipaké nyeupah jeung dipaké ubar. Sanajan kiwari wanoja nu ngarora langka nyeupah, tapi seureuh sok dijarualan kénéh di tukang rampé.

Seureuh bisa dimangpaatkeun atahna, ogé bisa diolah heula jadi minyak. Lamun aya nu raheut, bisa dibalur ku minyak seureuh atawa bisa ogé daun seureuhna dirieus, dicampuran apu saeutik, tuluy ditaplokkeun ka nu raheutna.

Pikeun ubar nyeri panon, seureuh sabada dikumbah beresih, tuluy digélang ditinyuh ku ciatah. Éta cai seureuh téh dipaké meresihan panon nu nyeri téa. Pikeun ubar batuk, daun seureuhna dirieus dicampuran apu, tuluy dibalurkeun kana beuheung. Anu nyeri dada ogé bisa diubaran ku seureuh nu meunang ngarieus kira-kira lima lambar, dicampuran ku minyak hades, apu, cai jeruk nipis, kina tipung, jeung bawang beureum sapotong.

Seureuh matak kuat kana huntu. Ku kituna, nu sok rajin nyeupah mah langka anu nyeri huntu. Jadi, pangaruhna gedé pisan. Dina iklan odol (pasta gigi) aya anu maké daun seureuh minangka salasahiji bahanna. Kitu deui seureuh sok dipaké paranti kekemu (obat kumur). Lian ti éta, nu bau baham ogé bisa dikurangan ku seureuh, ku cara meuweung salambar atawa dua lambar seureuh. Mun bisa mah seureuh nu dibeuweung tadi téh terus diteureuy.

Mangpaat daun seureuh bisa ogé keur ngubaran sariawan. Panyakit sariawan dina istilah urang Sunda, biasana sok ditandaan ku kaluarna getih tina liang irung. Dina basa Indonésia mah disebut mimisan. Cara ngubaranana, daun seureuh dipintel-pintel. Tuluy éta daun seureuh nu meunang mintel-mintel téh dicocokkeun kana irung. Insya Alloh, moal lila ogé getihna bakal saat.

Kiwari geus langka wanoja Sunda anu nyeupah. Kitu gé anu osok kénéh téh geus karolot pisan. Ku kituna, seureuh geus teu pati dipikawanoh mangpaatna ku nu ngarora. Padahal dina seureuh téh loba zat nu aya mangpaatna pikeun awak urang.

 

Dicutat tur diropéa tina Cahara Bumi Siliwangi, Édisi No. 1 Maret 2009.

 

7. Pedaran Artikel

Artikel téh tulisan atawa karangan nu ngaguar hiji hal nu dianggap penting tur aktual (anyar). Bédana artikel jeung karangan séjén saperti makalah, artikel mah dimuat dina koran atawa majalah. Ku kituna, eusina ogé artikel mah ngébréhkeun pamanggih pribadi saurang pangarang atawa panulis anu dirojong jeung didadasaran ku rupa-rupa rujukan, boh hasil panalungtikan boh pamanggih ahli.

Témana ogé rupa-rupa, bisa ngeunaan naon waé: sosial, pulitik, hukum, agama, budaya, jsté. Ku lantaran kitu, artikel téh mibanda sifat méré nyaho, mangaruhan, ngawewegan kayakinan, jeung ngahibur ka nu macana.

Artikel téh ditulisna sok ngaguluyur, sangkan gampang dipahamna ku batur. Lantaran artikel mah dimuat dina média citak, jadi nu macana ogé bisa ti sawatara kalangan. Umumna, artikel téh ditulis maké paragraf arguméntasi. Najan aya ogé nu ditulis maké paragraf pérsuasi, narasi, jeung déskripsi. Nu penting sarat-sarat artikel kudu katedunan. Ari sarat-sarat nulis artikel téh, di antarana:

a.    Basa nu digunakeun kudu jelas tur komunikatif;

b.   Dirojong ku pamanggih ahli atawa data hasil panalungtikan;

c.    Témana kudu aktual;

d.   Perkara nu dipedar kudu hal-hal penting tur aya mangpaatna keur nu maca;

e.    Kudu dimuat dina koran atawa majalah;

f.     Ku lantaran artikel mah dimuat dina média citak, nya tangtu wé cara nulisna kudu diluyukeun jeung aturan anu geus ditangtukeun ku rédaktur koran atawa majalah. Upamana waé, panjang tulisan tara leuwih ti 3-4 kaca.

 

Mun hidep maca salasahiji artikel dina koran atawa majalah, sangkan eusina gampang kacangking, sahenteuna kudu nyindekel kana hal-hal ieu di handap:

a.    Baca heula sakali ti mimiti judul nepi ka tamat.

b.   Mun can pati ngarti kana eusina, baca sakali deui.

c.    Catetkeun hal-hal penting tina eusi artikel.

d.   Mun perlu catetkeun saha waé ahli anu dicutat dina éta artikel.

e.    Jieun ringkesanana tina artikel anu dibaca.

 

 

 

Disawang tina eusina, artikel téh bisa dipasing-pasing saperti kieu:

 

No.	Wanda Artikel	Ciri-ciri
1	Prédiktif	Eusi pedaranana ngeunaan perkara anu can kajadian dumasar sawangan (analisis) pangarangna.
2	Éksploratif	Eusi pedaranana leubeut ku fakta-fakta anu luyu jeung sawangan pangarangna.
3	Déskriptif	Eusi pedaranana ngagambarkeun hiji perkara atawa mangrupa pasualan dina kahirupan.
4	Éksplanatif	Eusi pedaranana ngajéntrékeun atawa ngécéskeun kana hiji perkara ka pamaca dumasar pamadegan pangarangna.

 

8. Padika Nulis Artikel

Lamun hidep hayang mahér nulis artikel, tangtu kudu réa maca artikel-artikel karya batur. Tina mindeng maca, urang bakal meunang inspirasi, bisa apal kumaha ari nyusun kalimah, nambahan kebeungharan kecap, jeung apal kana gagasan atawa sawangan anu hadé. Aya sawatara padika atawa cara anu bisa dipilampah pikeun ngamimitian diajar nulis artikel.

 

a.  Nangtukeun Téma

Léngkah munggaran anu kudu dilakukeun ku hidep dina nulis artikel téh nyaéta nangtukeun téma. Téma téh bisa dicokot tina pasualan anu aya di sabudeureun hidep, jeung keur ramé jadi padungdengan (viral). Bisa waé anu patali jeung jalma, tempat, barang, kajadian, jeung sajabana.

b.  Ngumpulkeun Bahan

Ngumpulkeun bahan téh gunana pikeun nambahan informasi sangkan leuwih lengkep jeung bisa dipercaya. Sumberna bisa tina hasil wawancara, référénsi buku-buku ti perpustakaan, surat kabar, majalah, atawa internét.

 

c.   Nyusun Rangka Tulisan

Nyusun rangka tulisan téh dumasar kana struktur artikel, nyaéta bubuka (lead), eusi (body), jeung panutup (ending). Ari judul artikel téh sabisa-bisa dijieun sangkan ngirut jeung ngahudang kapanasaran anu maca.

1)   Bubuka (lead) téh ngagambarkeun paragraf kahiji atawa panyambung. Ieu bagian bakal méré kesan hadé atawa goréng kana eusi tulisan. Ku kituna, dina bagian bubuka téh bisa disusun ku kalimah-kalimah anu persuasif, atawa lamun perlu ku anu kesanna provokatif. Carana bisa midangkeun arguméntasi anu ngayakinkeun, némbongkeun data anu réa, nambahkeun anékdot anu patali jeung topik, atawa cutatan omongan ti tokoh anu kasohor.

2)  Eusi (body) téh bagian pasualan anu diguar kalawan leuwih jero. Leuwih hadé upama diwuwuhan ku sababaraha référénsi. Tujuanana sangkan anu maca paham jeung yakin kana bahasan anu diguar. Ieu bagian téh bisa diwangun ku sababaraha paragraf. Unggal paragraf ngandung hiji topik atawa poko pikiran. Ari paragrafna bisa déduktif, induktif, induktif-déduktif, déskriptif, atawa naratif.

3)  Panutup (ending) téh anu ngébréhkeun solusi atawa kacindekan. Sanajan bagian ahir téh teu pati panjang, tapi bakal nangtukeun kesan kana tulisanana. Ieu bagian nawarkeun solusi tina masalah anu dipedar dina bagian eusi (body), atawa méré kacindekan kana hal anu geus diguar.

 

d.  Mekarkeun Rangka Tulisan

Rangka tulisan anu geus disusun téh tuluy dijieun jadi artikel déskripsi, narasi, éksposisi, atawa arguméntasi. Carana, bisa maké rumus 5W+1H (what, who, where, when, why, jeung how). Éta lima kecap pananya téh bisa digunakeun pikeun mekarkeun idé-idé hidep anu geus disusun dina rangka tulisan téa. Pék tuliskeun heula saayana baé kalawan ngaguluyur. Ulah mandeg lantaran hésé nyieun kalimah, sabab engké ogé aya prosés mariksa jeung ngaropéa deui tulisan (editing).

 

e.   Ngaropéa Tulisan

Prosés ngaropéa tulisan (editing) téh gunana pikeun ngaropéa éjahan, susunan kalimah, atawa idé anu kurang merenah. Dina ieu prosés, tulisan anu geus dimekarkeun tina rangka téh disampurnakeun deui. Pék baca deui hasil tulisan hidep, tuluy pariksa bagian-bagian anu kurang merenah. Luyukeun jeung logika, rasa, katut gaya basa hidep.

Berbagi :